Капліца і касцёл Узвіжання Святога Крыжа на Кальварыйскіх могілках. Фота: Wikimedia Commons
Паводле інфармацыі на Goszakupki.by, прадпрыемства «Мінская спадчына», якое займаецца будаўніцтвам, рэканструкцыяй, рэстаўрацыяй і аднаўленнем аб'ектаў на тэрыторыі гістарычнага цэнтра горада Мінска (але, як бачым, не толькі), плануе правесці абследаванне тэхнічнага стану будаўнічых канструкцый і інжынерных сістэм перад пачаткам капітальнага рамонту з мадэрнізацыяй і рэстаўрацыяй касцёла Узвіжання Святога Крыжа, шасці капліц-пахавальняў і ўваходнай брамы, размешчаных на тэрыторыі мінскіх Кальварыйскіх могілак.
Кальварыйскія могілкі на паштоўцы пачатку XX стагоддзя
Кальварыйскія могілкі паўсталі на ўзгорку каля дарогі на Ракаў у XVIII стагоддзі. Узгорак той звалі Святым месцам. У часе пасяджэння капітула кармелітаў у 1745 годзе ў Лідзе мінскі канвент атрымаў дазвол на заснаванне Кальварыі — святога месца, куды сцякаюцца натоўпы набожных, хворых, калек, старцаў на пакаянне. Праз пяць гадоў тут быў пастаўлены драўляны касцёл.
Кальварыйская брама з магільнай атрыбутыкай на фасадах. Фота: Wikimedia Commons
У 1836 годзе стары драўляны касцёл на Кальварыйскіх могілках згарэў. На яго месцы, дзякуючы фундацыі Паўлікоўскіх, у 1839 — 1841 гг. пабудаваны новы мураваны касцёл у стылі псеўдаготыкі. Гэта быў адзін з двух каталіцкіх храмаў, якія былі ўзведзены ў Мінску на працягу XIX стагоддзя, другім быў касцёл на Залатагорскіх могілках. У крыпце пад Кальварыйскім касцёлам пахаваны мастак Ян Дамель і мінскі біскуп Матэвуш Ліпскі.
У 1830 годзе па фундацыі Кабылінскіх на ўваходзе на могілкі пастаўлена класіцыстычная брама з магільнай атрыбутыкай.
Капліца-пахавальня біскупа Паўла Равы. Фота: Wikimedia Commons
Кальварыйскія могілкі адрозніваюцца незвычайнай колькасцю капліц-пахавальняў, якая можа параўнацца хіба што толькі з віленскімі могілкамі Росы. Некалькі капліц пабудавана ў стылістыцы класіцызму, сярод іх вылучаецца пахавальня біскупа Паўла Равы, іншыя — у неагатычным стылі і нават у стылі мадэрн.
Пахавальня, з якой звязана легенда пра прывід маладой дзяўчыны. Фота: Wikimedia Commons
З адной з кальварыйскіх пахавальняў, дарэчы, звязана містычная гісторыя, пра якую нам калісьці распавёў краязнавец Павел Дзюсекаў:
«Позняй восенню памерла маладая дзяўчына. Яе вырашылі пахаваць на Кальварыйскіх могілках. Паклалі ў труну, адпелі, замуравалі ў склепе. Але аказалася, што паненка не памерла, а заснула летаргічным сном. Прачнуўшыся, дзяўчына так і не змагла выбрацца з гэтай смяротнай пасткі. З тых часоў яе прывід у познія лістападаўскія ночы блукае па могілках. Кажуць, што ў 1980-я склеп адкрылі і знайшлі там шкілет жанчыны, якая сядзела ў куце і сціскала ў руках свае валасы. Адны кажуць, што пасля таго прывід знік, іншыя ж упэўнена сцвярджаюць, што да сёння бачаць белую постаць, якая блукае між магіл».
Капліца ў стылі мадэрн. Фота: Wikimedia Commons
Большасць капліц выдатна захавалася. На мадэрнавай капліцы, напрыклад, засталіся і металічныя дзверы з накладнымі філёнгамі, і металічныя рамы вітражоў. Не пашчасціла толькі адной з гатычных капліц, ад якой за апошнія дзесяцігоддзі засталося толькі некалькі кавалкаў прасценкаў. Ахоўны статус могілак як помніка гісторыі не дазволіў гэтыя рэшткі «ўпарадкаваць» (чытай — знесці), як тое было зроблена ў 2012 годзе з рэшткамі пахавальні сям'і Вярыгаў на могілках Крупцы, што выходзяць на «ўзорны» кавалак праспекта Пераможцаў каля Драздоў.
Капліцы каля агароджы могілак, справа — пахавальня роду Віткевічаў, пра што сведчыць захаваная над уваходам шыльда. Фота: Wikimedia Commons
Але і на Кальварыйскіх могілках не ўсё добра з захаваннем. Нягледзячы на ахоўны статус усяго комплексу, у межах заканадаўства аб пахаваннях тут перыядычна выкідаюць на сметніцу старыя крыжы і агароджы з пахаванняў, за якімі няма догляду. Апошні такі выпадак здарыўся ў ліпені 2021 года. У гэтым плане сітуацыя вельмі нагадвае добраўпарадкаванне Вайсковых могілак, зачысткай якіх у свой час абурылася беларуская грамадскасць і прафесійная супольнасць.
Цагляная капліца ў цэнтральнай частцы могілак. Фота: Wikimedia Commons
Пачатак абследаванняў, які мусіць пацягнуць за сабой падрыхтоўку да рамонтна-аднаўленчых работ, з аднаго боку, пазітыўны крок да захавання нашай гісторыка-культурнай спадчыны. Але з другога боку, тая ж прычына, правядзенне абследаванняў і рамонтных работ пасля дзіўнага невялікага пажару сталі фармальнай прычынай да закрыцця ў верасні 2022 года Чырвонага касцёла ў Мінску. Гэтая мера, відавочна, была выклікана не столькі вытворчай неабходнасцю і думкамі пра бяспеку вернікаў, колькі жаданнем пакараць Каталіцкую царкву, што захоўвае сваю незалежнасць. Звесткі пра пагрозы адабрання храмаў паступалі таксама з Магілёва і Бабруйска.
Старыя агароджы, выкінутыя на сметнік. Фота: тэлеграм-каналы
Як і ў выпадку з Чырвоным касцёлам, тут ізноў фігуруе «Мінская спадчына». Таму ўзнікае справядлівае пытанне, ці не стануць работы на мінскай Кальварыі афіцыйнай нагодай для закрыцця касцёла Узвіжання Святога Крыжа, то-бок чарговай рэпрэсіўнай мерай супраць беларускіх каталікоў?
«Наша Нiва» — крыніца якаснай інфармацыі і бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ «НН»Чытайце таксама:
Самы дарагі, трагічны, містычны. І іншыя незвычайныя помнікі на Кальварыйскіх могілках ФОТЫ
Да гадавіны трагедыі на Нямізе: праклён скульптара Інькова
80 пахаванняў выбітных беларусаў, якія варта наведаць на Дзяды +МАПА КАЛЬВАРЫЙСКІХ І УСХОДНІХ МОГІЛАК
Пабралася шлюбам з паўстанцам, нарадзіла шасцярых дзяцей, а пасля прыйшлі бальшавікі — гісторыя аднаго помніка на Кальварыі
https://d2o41s90g1m7rs.cloudfront.net/318122#startcomments