Prafesara, palityka, vybitnaha dziejača biełaruskaha ruchu Juryja Chadyki nia stała ranicaj 11 vieraśnia. Apošnija hady jon žyŭ u siamji małodšaha syna ŭ Złučanych štatach Ameryki.
Jury Chadyka — biełaruski fizyk, palityk, prafesar, aktyŭny ŭdzielnik niezaležnickaha ruchu Biełarusi. Apošnija niekalki hod žyŭ u ZŠA, u siamji syna. Juryju Chadyku było 78 hod.
Palityk i movaznaŭca Vincuk Viačorka, kali byŭ staršyniom Partyi BNF, pracavaŭ razam ź Juryjem Chadykam, jaki zajmaŭ pasadu namieśnika kiraŭnika partyi ad 1989 da 2007 hodu. Vincuk Viačorka ŭzhadvaje, što ŭ savieckija časy demakratyčnaja moładź naviedvała lekcyi Chadyki pra chryścijanskuju kulturu i starabiełaruskaje mastactva:
«U hłuchija savieckija časy nas, studentaŭ-majstroŭcaŭ, uraziła čutka, što ŭ Akademii navuk fizyk (!) Jury Chadyka čytaje lekcyi pra chryścijanskuju kulturu Eŭropy i pra starabiełaruskaje mastactva. Heta byli niezabyŭnyja hłytki śviežaha pavietra — kali sapraŭdnyja, a nia dźmutyja estetyčnyja viaršyni śćviardžalisia dakładnaj arhumentacyjaj.
I ŭ palitycy Jury Viktaravič prapanoŭvaŭ rašeńnie z ułaścivaj fizyku dakładnaściu, dobrasumlenna vysłuchoŭvajučy dokazy apanentaŭ i dobrazyčliva arhumentujučy. Jahonym usiačasnym pryncypam było «chto nia vorah, toj moža stać sajuźnikam», jon byŭ matoram kaalicyjnych parazumieńniaŭ demakratyčnych siłaŭ, bo pa-navukovamu razumieŭ: skansalidavanuju dyktaturu adoleć možna tolki razam.
Pry hetym Jury Viktaravič mieŭ ćviorduju i maralnuju biełaruskuju pazycyju i hatovy byŭ za jaje achviaravać saboju, jak heta było padčas haładoŭki 1996 hodu, kali jaho, arhanizatara akcyi pratestu suprać źniščeńnia niezaležnaści Biełarusi, kinuli ŭ viaźnicu. Niekali na budynku Instytutu fizyki Akademii navuk, dzie byŭ Chadykaŭ kabinet, pieratvorany z kanca 1980-ch u frontaŭskaje vydaviectva i ŭ siadzibu BNF, źjavicca pamiatny znak. Spačuvaju synam. Śvietłaja pamiać adnamu z tytanaŭ novaha Biełaruskaha Adradžeńnia».
Jury Chadyka, archiŭnaje fota 1996 hodu
Hramadzki dziejač, staršynia Partyi BNF (2007-2009 hady) Lavon Barščeŭski byŭ poruč ź Juryjem Chadykam ad samaha pačatku adradženskaha ruchu. Adznačaje, što heta byŭ čałaviek, jakoha možna było brać za etalon jak z pazycyi hramadzianskaha sumleńnia, tak i pryncypovaści ŭ adstojvańni ŭłasnaha mierkavańnia:
«Jury Chadyka — heta ŭnikalnaja asoba. Pavodle adukacyi fizyk, pryčym nie aby-jaki, a laŭreat premii Savietu ministraŭ SSSR. Adnačasna zachapiŭsia hłybokimi tradycyjami biełaruskaj kultury, historyi, pakazaŭšy siabie absalutna daśviedčanym mastactvaznaŭcam, kulturolaham. Heta z adnaho boku.
Ź inšaha, jak tolki paviejali viatry pierabudovy, jon aktyŭna ŭklučyŭsia ŭ hramadzkuju dziejnaść, byŭ adnym sa stvaralnikaŭ Biełaruskaha Narodnaha Frontu. A hałoŭnaje, byŭ čałaviekam, u jakim pieršačarhovym kryteram było sumleńnie. Jon moh u niečym pamylacca, moh niešta nia tak traktavać, ale razumieŭ heta pavodle svajho ŭłasnaha sumleńnia.
Jahonaja hieraičnaja haładoŭka 20 hadoŭ tamu, u krasaviku-traŭni 1996-ha, šmat što pamianiała ŭ mazhach ludziej, prademanstravaŭšy prykład taho, jak treba zmahacca. Tamu heta vielmi vialikaja strata, nam usim Juryja Chadyki budzie mocna nie chapać…».
Jury Chadyka, fota 2008 hodu
Pieršy kiraŭnik niezaležnaj Biełarusi, eks-staršynia Viarchoŭnaha Savietu Stanisłaŭ Šuškievič pra śmierć Juryja Chadyki daviedaŭsia ad Radyjo Svaboda. Tamu pieršaj spravaj paprasiŭ pieradać spačuvańni siamji kalehi-navukoŭca, palityka-patryjota, prosta prystojnaha čałavieka:
«Vykazvaju hłybokaje spačuvańnie rodnym, blizkim, siabram Juryja Chadyki. Jon varty taho, kab pra jaho ŭspomnili dobrym słovam…
Mahu skazać, što my zaŭsiody niadrenna adzin adnaho razumieli. Asabista dla mianie jaho razumieńnie taho ci inšaha pytańnia, jaho dumka byli vielmi važkimi. Mianie vielmi dziviła, jak jon hłyboka ŭnikaŭ u biełaruskuju historyju, u relihijnyja spravy. Vidać, u hetym sensie prosta apiaredžvaŭ inšych, bo, ščyra kažučy, nia kožny fizyk — pryčym dobry fizyk-tearetyk — nastolki dobra raźbirajecca ŭ pytańniach, jak kažuć, sivoj daŭniny. To bok, čałaviek techničnaha rozumu arhanična pierabudavaŭsia na inšuju sferu.
Na žal, apošnija hady jon vymušany byŭ žyć u zamiežžy, tut jahonyja navukovyja zasłuhi ŭžo nie patrabavalisia.
Šmat hadoŭ Jury Chadyka niaźmienna vystupaŭ jak arhanizatar «Čarnobylskaha šlachu». Pa-pieršaje, jak fizyk razumieŭ nastupstvy toj katastrofy, pa-druhoje, jak palityk viedaŭ, čamu ŭłady chavajuć praŭdu pra Čarnobyl. U abodvuch vypadkach jahonaja dumka była važkaj, aŭtarytetnaj, jaho vysłuchoŭvali z uvahaj i pavahaj.
Adpaviedna, suprać jaho i buntavali. Sa svajoj pazycyjaj jon vielmi pieraškadžaŭ kamuniakam, i ŭrešcie jany zahnali jaho ŭ turmu. Nu niachaj ciapier ciešacca, što ich apanent adyšoŭ z žyćcia. Ale ja smutkuju, jahonyja siabry smutkujuć….
Heta nadzvyčaj vialikaja dla nas strata, my jaho zaŭsiody budziem pamiatać. A Biełaruś musić być jamu ŭdziačnaja».
Jury Chadyka z unučkaj Barbaraj. 2009 hod
Były deputat Viarchoŭnaha Savietu 12-ha sklikańnia Siarhiej Navumčyk zhadvaje, na jakim etapie Jury Chadyka dałučyŭsia da frontaŭcaŭ i jak jamu ŭdałosia za karotki pramiežak času nabyć biassprečny aŭtarytet ŭ demakratyčnym asiarodku:
«U bijahrafii Juryja Chadyki časam pišuć, što jon byŭ namieśnikam staršyni Sojmu BNF ad 1988. Na samaj spravie Jury Viktaravič nia byŭ u Arhkamitecie, utvoranym na histaryčnym pasiadžeńni ŭ Čyrvonym kaściole 19 kastryčnika 1988 hodu. Jon dałučyŭsia da demakratyčnaha ruchu — publična — u časie telepieradačy viasnoj 1989-ha i ŭžo praź niekalki miesiacaŭ na ŭstanoŭčym źjeździe byŭ abrany namieśnikam staršyni Sojmu BNF Zianona Paźniaka (jašče adnym namieśnikam byŭ doktar histaryčnych navuk Michaś Tkačoŭ).
Chadyka naležaŭ da navukoŭcaŭ, źviazanych z daśledavańniami ŭ sfery abaronnaha kompleksu, — zabiaśpiečanaj savieckaj elity. I vielmi pakazalna, što jon ustupiŭ u Front užo tady, kali było absalutna zrazumieła, čaho heta moža jamu kaštavać. To bok, dałučyŭsia da ludziej, na jakich prapahandysckaja mašyna abrynułasia z usim jaje šmathadovym dośviedam palityčnaha i maralnaha ckavańnia. Heta byŭ Vybar.
Ciapier kažuć, što lideram BNF u tyja hady było lahčej: maŭlaŭ, hramadztva aktyŭna ŭzdymałasia, sotni i tysiačy dałučalisia da nacyjanalnaha demakratyčnaha ruchu. Ale treba pamiatać, što hetaja enerhietyka, hetaja aktyŭnaść nie źjavilisia sami pa sabie, — u ich byli natchnialniki i arhanizatary. Pieravažna pradstaŭniki kulturnickaj i navukovaj intelihiencyi — takija, jak Jury Chadyka.
U krainach Uschodniaj Eŭropy mienavita jany (a nie «kriepkije choziajstvieńniki» i aficery specsłužbaŭ) stali na čale dziaržavaŭ i vyvieli narody z kamunistyčnaha stojła ŭ cyvilizavany śviet. U Biełarusi skłałasia inakš, losam Chadyki paśla zdušeńnia apošniaj chvali Adradžeńnia było zmahańnie, turma, haładoŭka, iznoŭ zmahańnie, ciažkaja chvaroba i faktyčna emihracyja. I ŭsio heta vartaje vialikaj pavahi i pamiaci. Viečnaja pamiać».
