Marat Kasiem padčas intervju «Novaj haziecie Jeŭropa». Skryn videa novayagazeta_eu / YouTube
Marat Kasiem naradziŭsia ŭ Ryzie ŭ 1990 hodzie ŭ siamji jemienskaha araba i ruskaj. Skončyŭ Rasijski ŭniviersitet družby narodaŭ. U 2018 hodzie staŭ redaktaram vydańnia «Sputnik Litva». U 2019 hodzie Litva abjaviła Kasiema piersonaj non hrata i zabaraniła jamu ŭjezd na piać hadoŭ. 30 śniežnia 2022 hoda mužčyna byŭ zatrymany ŭ Łatvii pa padazreńni ŭ špijanažy i parušeńni ekanamičnych sankcyj Jeŭrasajuza. U lipieni 2023 hoda Kasiem byŭ pryznany vinavatym u dapamozie zamiežnaj dziaržavie ŭ dziejańni suprać Łatvii. Z ulikam pryznańnia viny i raskajańnia mužčyna byŭ tolki aštrafavany.
Ab prapahandysckich naratyvach
Pa słovach Kasiema, spačatku jamu było vielmi cikava pracavać na «Sputnik Litva», bačyć užyvuju, jak «stvarajucca naratyvy, adkul jany prychodziać, jaki łancužok uzajemadziejańniaŭ adbyvajecca, pakul jon dachodzić da čytača praz publikacyju vypuskajučaha redaktara». Jak śćviardžaje mužčyna, praź niejki čas jahonyja pohlady pačali «transfarmavacca z zacikaŭlenych u bok razumieńnia taho, jakoha monstra my stvarajem».
Kasiem śćviardžaje, što ŭ lutym 2022 hoda jon «ubačyŭ voś hetuju pačvaru i zrazumieŭ, da čaho heta ŭsio išło». Pa jahonych słovach, «da lutaha 2022 hoda jamu nie było soramna za toje, dzie jon pracuje». Paśla ŭ jaho stali prajaŭlacca inšyja emocyi. «Ja nie mahu skazać, što heta soram. Heta i strach, i bojaź, i ŭnutranaje pieražyvańnie, šok».
Kasiem pryznajecca, što da vajny jon pracavaŭ dziela słavalubstva. «Heta 100 pracentaŭ. Bolš za toje, jany mahli mnie jašče mienš płacić i dać bolš efiraŭ. Jany prosta nie zdahadalisia ab hetym. Ja b ščaśliva siabie adčuvaŭ. <…> Heta ŭsio ŭsprymałasia mnoj jak hulnia da hadziny Ch. Tam užo, pa-pieršaje, było ŭ niekatorych momantach strašna vystupać, strašna skazać lišniaha, što mahło b mianie «zakryć» na vielmi doŭhi čas u toj ža Łatvii».
Pa słovach Kasiema, u pracy na «Sputnik» nie było tak zvanych mietadyčak, pa jakich «treba źviarać kožnaje słova». U struktury jość Upraŭleńnie pa vytvorčaści kantentu. «Tam siadzieli dźvie žančyny. Adna maładziejšaja, druhaja starejšaja. Jany sačyli za tym, kab na sajtach, u telehram-kanałach nie zjaŭlałasia ničoha antyrasijskaha». U vypadku, kali jany zaŭvažali niešta ekstraardynarnaje, davali zadaču albo źniać navinu, albo niejak jaje dapoŭnić.
Kasiem uzhadaŭ, što byli pretenzii da fotarepartažu z vajskovaha paradu na Dzień niezaležnaści Litvy. Pa słovach cenzaraŭ, pradstaŭlenyja fota byli zanadta pryhožymi: «Takoje ŭražańnie, što my rekłamujem vojski NATA». Na heta Kasiem adkazaŭ, što takija fota demanstrujuć efiekt prysutnaści: «My pakazvajem, što ŭ nas taksama jość svoj karespandent, jaki pobač staić z Dełfi i inšymi ŚMI. Takim čynam my pakazvajem, što ŭ nas jość ułasnyja kadry i my znachodzimsia pobač». Ale ź jaho pazicyjaj nie pahadzilisia i fota pryjšłosia prybrać.
Žurnalistam, pa słovach mužčyny, pastupali śpisy prarasijska nastrojenych palitykaŭ, jakich treba było padtrymać.
U dačynieńni krain Bałtyi, pa słovach Kasiema, na «Sputniku» prytrymlivalisia davoli viadomych naratyvaŭ — «dziaržava, jakaja nie adbyłasia, failed state, demahrafičny žudasny kryzis, nie zastaniecca nikoha ź ludziej, usie zjechali za miažu».
Ale sam Kasiem, pavodle jaho słoŭ, prydumaŭ šmat svaich naratyvaŭ. Adzin ź ich — što tyja ž tavary ŭ krainach Bałtyi horšyja pa jakaści, čym u centralnaj Jeŭropie.
Uspaminajučy, jak aśviatlałasia vajna Rasii va Ukrainie, mužčyna kaža, što jamu i inšym supracoŭnikam na poštu prychodzili paviedamleńni ab tym, jak nieabchodna było nazyvać adychod rasijskich vojskaŭ z Chiersonskaha kirunku. «Ni ŭ jakim razie nielha było vykarystoŭvać słova «evakuacyja».
Pra zarobki
Pa słovach Kasiema, u redakcyi «Sputnik Litva» pad jaho kiraŭnictvam znachodziłasia ad 25 da 30 čałaviek. Pry hetym jon zarablaŭ kala 1500 jeŭra. «Z dapłataj za efiry z Zacharavaj — 2 tysiačy». Aproč hetaha, u jaho była słužbovaja kvatera ŭ Maskvie, za jakuju nie treba było płacić. «Słužbovaja mašyna ciabie vozić na pieradačy ŭ Astankina. Heta niejkija bonusy ad tvajho statusu: pastajannyja pajezdki na niejkija forumy, žyćcio ŭ piacizorkavych hatelach».
Jak uspaminaje mužčyna, kali čałaviek traplaje na pracu ŭ «Sputnik», jon «adčuvaje siabie jak u ciopłaj vańnie»: «Tabie nie treba dumać pra zaŭtra, nikoli nie byvaje zatrymkaŭ zarobku, jon zaŭsiody prychodzić dva razy na miesiac. U ciabie jość stałoŭka. Samy darahi abied, kompleksny — z adbiŭnoj, barščom — kaštuje 240 rubloŭ. Heta kala dvuch jeŭra ciapier. Heta ličycca doraha. Jość jašče za 180 rubloŭ, za paŭtara jeŭra kompleksny abied — tam užo budzie nie boršč ź miasam, a jaki-niebudź rasolnik. Ty naohuł amal nie traciš hrošy. Tabie prychodzić zarobak, ty atrymlivaješ niašmat, ale ty nie paśpiavaješ heta vydatkavać — za kvateru płacić nie treba, jość stałoŭka. Jak na zavodzie ŭ saviecki čas».
Mužčyna śćviardžaje, što viedaje mnohich, jakija «ciapier by z zadavalnieńniem zvolnilisia, jakim nie padabajecca toje, što tam adbyvajecca»: «Jany kažuć: «Nu a što, a tam nieviadoma, jak pavierniecca, tam mohuć być zatrymki» (asabliva kali ŭ pryvatny siektar pierachodziš). Tut — «Ja ŭpeŭnieny ŭ zaŭtrašnim dni». U kahości tam 20 katoŭ, u kahości sabačka, «mnie ich karmić treba, kudy ja pajdu». I voś jany siadziać. <…> Jany ŭ luby dzień mohuć napisać zajavu i syści.
Ale heta ciopłaje miesca, jano jak takoje pavucińnie. Navat nie pavucińnie — bałota. Jano zasmoktvaje patrochi ŭsio hłybiej i hłybiej. Zdajecca i jość žadańnie syści. Adnak ciopła i tut, i narmalna, i jak by i nie chočacca. Tamu kardynalna źmianić svajo žyćcio tak, jak ja, hatovy nie kožny čałaviek».
Pra štraf i žyćcio ŭ Łatvii
Mužčyna zhodny z abvinavačańniem u tym, što jon «akazvaŭ Rasii intelektualnuju i fizičnuju padtrymku ŭ pieryjad z 2017 pa listapad 2022 hoda pa asabistych pryčynach i karyślivych mierkavańniach». Čamu ŭ vyniku jon atrymaŭ tolki štraf, Kasiem nie moža rastłumačyć, spasyłajučysia na toje, što sprava źmiaščaje infarmacyju, jakaja zjaŭlajecca dziaržaŭnaj tajamnicaj, a niekatoryja jaje detali tyčacca nacyjanalnaj biaśpieki.
Suma štrafu skłała 15 z pałovaj tysiač jeŭra. Jak tłumačyć Kasiem, takaja suma była ŭ jaho na rachunku:
«Pradstaŭniki prakuratury viedali, kolki ŭ mianie tam hrošaj. Mnie vypisali štraf praktyčna na ŭsiu sumu, što ŭ mianie była. Zabrali ŭ mianie ŭsio i pakinuli tysiaču jeŭra na žyćcio. Navat mienš — niedzie 850 jeŭra. <…> Jany ŭsio staranna praviarali dva tydni, paśla čaho skazali — «Usio akiej, štraf apłačany».
Ciapier mužčyna žyvie na piensiju pa invalidnaści (jana składaje krychu bolš za 500 jeŭra ŭ miesiac) i płanuje raźvivać svoj jutub-kanał, dzie budzie raźbirać, jak budujecca prapahanda. Inšaj pracy jon šukać nie źbirajecca.
Na pytańnie, dzie jon valniej siabie adčuvaje, u Łatvii ci Maskvie, były prapahandyst adkazaŭ, što ŭ Łatvii.
Čytajcie jašče:
U aeraporcie Vilni zatrymali šef-redaktara litoŭskaha «Sputnika» i vysłali z krainy na 5 hadoŭ
