Budyšyn — pa-niamiecku Baŭcen, najbolšy horad, dzie žyvuć łužyčanie. Fota Wikimedia Commons
Usie nazvy — na dźviuch movach
Nisa praciakaje praz samaje serca rehijona, viadomaha jak Vierchniaja Łužyca, ci pa-niamiecku Oberlausitz. Nazva jaho pachodzić ad łužyčan — čaćviortaha zachodniesłavianskaha naroda, razam z palakami, čechami i słavakami. Ich samanazva sorby ci sierby, tamu movu časam nazyvajuć sierbałužyckaj.
Łužyckaja nalepka na aŭtamabil
Hety narod žyvie na terytoryi Vierchniaj i Nižniaj Łužycy, a jaho mova taksama dzielicca na dźvie: vierchnia– i nižniałužyckuju. Historyki tłumačać, čamu tak. Heta nasamreč naščadki dvuch zusim roznych słavianskich plamion, adno ź jakich pryjšło siudy z Dunaja z roźnicaj u paru stahodździaŭ. Choć jany i žyli pobač paŭtara tysiačahodździa, ale roźnica pamiž imi zachavałasia.
Raduš. Rekanstrujavanaje słavianskaje haradzišča 1-ha tysiačahodździa n.e. Fota WIKIMEDIA COMMONS
Movy abiedźvie znachodziacca pad pahrozaj vymirańnia: u Nižniaj Łužycy łužyckaj karystajucca tolki niekalki tysiač čałaviek, u Vierchniaj na joj umiejuć havaryć niekalki dziasiatkaŭ tysiač.
Centr Nižniaj Łužycy — horad Kotbus (łužyckaje: Chosebuz).
Centr Vierchniaj Łužycy — horad Býdyšyn (niamieckaje: Baŭtcen) za 50 km ad Hiorlica (łužyckaje: Zhorjełc).
Tudy zručna dabracca čyhunkaj, sieŭšy pad starym debarkadaram zhorjeleckaha vakzała na ciahnik u drezdenskim kirunku. (Na tabło Urocłaŭ, ź jakoha rušyć ciahnik, pa-niamiecku nazvany Breslau — čym nie padarožža ŭ časie?)
U ciahniku dobra čuvać polskuju i ŭkrainskuju movu mužčyn i žančyn, jakija jeduć na pracu ŭ zamožniejšy Drezden (pa-słaviansku: Drezdžany, mnohija harady ŭschodu Niamieččyny ŭ svoj čas zasnavali słavianie, ale ad kolišniaha słavianskaha masivu da siońnia zachavalisia tolki łužyckija astraŭki).
Demahrafičnaja statystyka niaŭmolnaja. U 1900 hodzie da łužyčan siabie adnosiła kala 146 tysiač čałaviek. Za hitleraŭskimi časami ich nie pryznavali asobnaj etničnaj hrupaj, za słavianskuju kulturnuju dziejnaść pahražali represii, i ŭsio ž u 1945 hodzie da łužyčan siabie zapisvali prykładna stolki ž, što i na paŭstahodździa raniej. Ciapier ich usiaho kala 60 tysiač čałaviek. U vakolicach Zhorjełca łužyčan uvohule praktyčna nie zastałosia. Ahułam u Saksonii jany składajuć 0,9% nasielnictva, i navat u «łužyckim chartłandzie» — tolki 12%.
Tak skurčyłasia terytoryja, na jakoj havorać pa-łužycku. Źnikała mova — a praz paru pakaleńniaŭ ludzi pierastavali ličyć siabie asobnym narodam. Ciapier łužyčanie žyvuć u dvuch maleńkich ankłavach — u absalutnaj mienšaści. Fota Wikimedia Commons
Budyšyn, łužyčanki. 1950 hod. Fota Rohiera Roślinha
Budyšyn viadomy z časoŭ Siaredniaviečča, pra jakoje tut nahadvajuć malaŭničyja haradskija ścieny z vysokimi viežami. Zbolšaha ścieny byli razabranyja, i tolki frahmienty ich stajać siarod haradskich vulic. Taki kulturny krajavid — adna z admietnaściaŭ rehijona i sustrakajecca praktyčna va ŭsich jaho bolšych haradach.
Łužyčanie — mały zachodniesłavianski narod, blizki da čechaŭ, palakaŭ i słavakaŭ. Ich samanazva — sierby, pa naźvie adnaho z samych słaŭnych miascovych plamion, tamu movu časam nazyvajuć sierbałužyckaj. Darečy, navukoŭcy dahetul nie pryjšli da adnoj dumki adnosna pachodžańnia hetaha pradaŭniaha korania «srb».
Niemcy nazyvajuć ich «sorbami» abo «viendami».
«Łužyca» — heta nie samanazva, a hieahrafičnaje paniaćcie. Jany zajmajuć bałocistuju terytoryju, «łužycu» pa-miascovamu. Ciapier heta dva ankłavy siarod niemcaŭ, astatnija bałtyjska-pałabskija słavianie hiermanizavalisia.
Vierchnija i nižnija łužyčanie havorać na vielmi adroznych dyjalektach, jakija mnohija navukoŭcy ličać asobnymi movami. Historyk Barys Rybakoŭ vykazaŭ hipotezu, što heta byli dva roznyja, nijak nie źviazanyja miž saboj plemieni, jakija pryjšli siudy z roźnicaj u paru stahodździaŭ.
Vierchniałužyckaja i nižniałužyckaja adroźnivajucca jak fanietykaj, tak i leksikaj. Ščaście pa- vierchniałužycku «zbožo», a pa- nižniałužycku — «hluka».
Vierchnija i nižnija łužyčanie naležać da roznych relihij: adny kataliki, druhija — luteranie. Niamieckija manarchi ŭ rozny čas zabaraniali ci abmiažoŭvali vykarystańnie sierbałužyckaj movy. U toj ža čas cerkvy vykarystoŭvali movu dla propaviedziaŭ i vydańnia litaratury.
Da momantu «Viasny narodaŭ» u XIX stahodździ łužyčanami siabie ličyła zamała ludziej, kab jany zdoleli stvaryć mocnyja nacyjanalnyja instytuty i zastacca ŭ bolšaści na niejkaj terytoryi, jak čechi, słavaki ci biełarusy. Tym nie mienš, u 1814 hodzie stvarajecca «Sierbałužyckaje prapaviednickaje tavarystva», a paśla «Macica serbska» («maci») i «Damavina» («radzima»).
Łužyčanie dva razy prasili vialikija dziaržavy dazvolić niezaležnuju Łužycu: na Viersalskaj kanfierencyi ŭ 1919 hodzie i ŭ 1945 hodzie. Abodva razy jany sprabavali abapiercisia ŭ svaich sprobach na Čechasłavaččynu, ale ŭ pieršym vypadku zachodnija sajuźniki, a ŭ druhim — SSSR nie paličyli heta patrebnym.
Jany žyvuć adnačasova ŭ dvuch haradach
Moŭnaje i kulturnaje padvajeńnie tut krychu adroźnivajecca ad taho, što ŭkładajem u hetyja słovy my. Možna pryjechać u Baŭtcen ź jaho kaściołami, mastackim muziejem, niamieckimi viłami z XIX stahodździa. A možna ŭ Budyšyn — ź jaho Sierbskim muziejem, kniharniami z časopisami i knihami na łužyckaj movie, kramami etnasuvieniraŭ i adpaviednymi fiestyvalami.
Padzielenyja na dva nie tolki ŭsie nazvy ŭ Budyšynie, ale i miascovy sabor. Ź nieviadomaj pryčyny pry pabudovie ŭ XV stahodździ sabor vyhnuŭsia roŭna pasiaredzinie, «paviarnuŭšy» ŭprava. Hety zakładzieny budaŭnikami pavarot niečakana akazaŭsia vielmi darečnym.
U 1524 hodzie sabor pa toj ža linii zhinu byŭ padzieleny pamiž dźviuma kanfiesijami — i takim zastajecca da našaha dnia. Piaredniaja častka ad uvachoda da siaredziny naležyć pratestantam, a dalej i da ałtara — katalikam.
U Budyšynie adrazu adčuvaješ, što trapiŭ u novy, admietny kraj: usie nazvy tut pradublavanyja na łužyckaj movie, pačynajučy ad šyldy na vakzale: «Bautzen — Budyšin». Fota WIKIMEDIA COMMONS
Zdavałasia b, Budyšyn vyhladaje jak uzornaje miesca pa padtrymcy etničnaj kultury, jakaja znachodzicca pad pahrozaj. Ale ŭsio roŭna składana adbicca ad sumnych dumak. Tak, niamiecki ŭrad finansuje nacyjanalnyja inicyjatyvy, vydańni i fiestyvali, a nie pieraśleduje ich, nie nasyłaje na ich padatkovuju, Dziaržstandart i MNS. Muziei i kulturnyja centry atrymlivajuć ščodraje finansavańnie, a nie vyžyvajuć u paŭžabrackich umovach.
A ŭsio ž ceły narod, kali jon pazbaŭleny ŭłasnaj dziaržavy, robicca «biaśpiečnym» u palityčnym sensie i bolš ni na što nie pretenduje. Jon pavoli pieratvarajecca ŭ turystyčnuju atrakcyju — i heta nie moža nie vyklikać škadavańnia.
Baŭtcen — Býdyšyn
Mary pra daskanałuju pryhažość
Tym nie mienš, u Budyšynie šmat vizualnych prysmakaŭ. Kampaktnaje i raźmieščanaje na płato pasielišča časta kancom vulicy ŭpirajecca ŭ šyroki dalahlad. A kali za Łužyckim muziejem spuścicca pad haradskija ścieny, to možna pa adzin bok ubačyć amal idealny vid na horad, jaki bolš jak sto hadoŭ tyražujecca na paštoŭkach, a pa druhi — arki daŭžeznaha čyhunačnaha vijaduka. Ciešyć voka i haradski muziej ź nievialikaj, ale dobraj mastackaj kalekcyjaj, u jakoj možna ŭbačyć vydatnyja pracy Maksa Libiermana, Ota Dziksa i tutejšaha majstra Hansa Unhiera.
Hans Unhier, kala 1925 hoda. Fota WIKIMEDIA COMMONS
Hans Unhier naradziŭsia ŭ Budyšynie ŭ 1872 hodzie i ź dziacinstva prajaviŭ vydatnyja zdolnaści da malavańnia. Baćka nie byŭ aryhinałam: skazaŭ, što z hetaha nie pražyvieš, i adpraviŭ syna vučycca ŭ handlovy kaledž. Ale syn navučańnie kinuŭ i pajšoŭ pracavać malarom.
Nastupnyja dziesiać hadoŭ možna było nazirać toje, što nazyvajecca historyjaj pośpiechu. Spačatku vučań-pamočnik u miascovaha mastaka-dekaratara, potym toje ž u Drezdenskim teatry, potym navučańnie ŭ Drezdenskaj mastackaj akademii — i voś, narešcie, u 1897 jaho pracu «Muza» nabyła Drezdenskaja mastackaja halereja.
Dalej pryjšli słava i hrošy. Ad karciny da karciny jon malavaŭ ujaŭnuju Arkadyju — aholenaja žančyna na fonie paŭdniovaha krajavidu (madellu zaŭsiody była jahonaja žonka Maryja Antonija, a paśla — dačka Maja), kiparysy, kvietki ŭ załatych vazach. Mary pra daskanałuju pryhažość i žančyny ź dziŭnym chałodnym pozirkam.
Dzieci-sierbałužyčanie. Fota z WIKIMEDIA COMMONS
Ale pačałasia Pieršaja suśvietnaja — i ŭsim stała nie da pryhažości. Mastakam pavajennaha pakaleńnia Unhier padavaŭsia ŭžo bieznadziejna sastarełym. Majstra, praŭda, heta mała turbavała. Svoj styl jon źmianiać nie źbiraŭsia i praciahvaŭ žyć va ŭłasnaruč stvoranym «załatym vieku». Jon pamior u 1936-m — u adzin hod z aŭtaram «Zaniapadu Jeŭropy» Osvaldam Špienhleram i śpievakom brytanskaj impieryi Redźjardam Kiplinham.
Uzdoŭž raki ciahnikom abo rovaram
Kali vypravicca z Hiorlica na poŭdzień pa čyhunačnaj linii, jakaja idzie ŭzdoŭž Nisy, pieraskokvajučy časam ź bieraha na bierah — z polskaha na niamiecki bok i nazad, možna ŭbačyć šmat cikavaha. Hetu darohu možna adoleć i na rovary — uzdoŭž usiaho ciačeńnia Nisy idzie papularnaja ŭ turystaŭ viełaściežka.
«Wjelbik», łužycki restaran u Budyšynie. Fota Wjelbik.de
Što naviedać u Łužycy
Sierbski muziej u Budyšynie
Ekspanaty dla jaho pačali źbirać ad 1856 hoda. U 1937 hodzie nacysty raskidali ekspazicyju. Paśla vajny łužyčanie muziej adnavili. Ciapier pad jaho addali vializny budynak byłych salanych składoŭ XVIII stahodździa. Na padtrymańnie svaich kulturnych instytutaŭ łužyckija sierby štohod atrymlivajuć ad niamieckaj dziaržavy 16,8 miljona jeŭra.
«Wjelbik», łužycki restaran u Budyšynie
Radamiežyce — ź vialikim baročnym pałacam na vostravie,
akružanym šyrokim rovam, i adno sa starejšych u Polščy nadmahillaŭ z vyjavaj pachavanaha na ćvintary — rycara fon Łosa, pamierłaha ŭ 1313 hodzie. Pry darozie — vialikaje voziera, jakoje nasamreč źjaŭlajecca zatoplenym vuhalnym karjeram. Adna z manstrujoznych mašyn, jakaja ryła tut nietry, zachoŭvajecca na niamieckim bierazie jak ekspanat. A voś z polskaha boku jašče kipić praca i praciahvajuć raspracoŭvać kiłamietrovaj daŭžyni karjery.
Nižej pa ciačeńni ŭ lasach na bierazie schavaŭsia cystercyjanski klaštar Maryjental.
Ën byŭ zakładzieny ŭ 1234 hodzie i bieśpierapynna dziejničaje da našaha dnia. Padarožnamu jon hatovy prapanavać cišyniu, baroka i piva ŭłasnaj vytvorčaści pad nazvaj «St. M.».
Hiorlic, Zhaželec, Zhorjelec
Raka nazyvajecca Nisa, jana ciače z poŭdnia na poŭnač i vielmi zručna dla palitykaŭ dzielić hetuju ziamlu na dźvie častki: niamieckuju i polskuju. Na race ŭžo amal dzieviać stahodździaŭ staić horad, jaki nazyvajecca Hiorlic, — samy vialiki ŭ rehijonie (56 000 žycharoŭ — mieniej, čym u Žodzinie). Raka viakami padzialała jaho na dźvie častki, ale ŭ XX stahodździ pravabiarežža apynułasia na polskim baku miažy i stała ličycca asobnym horadam z nazvaju Zhaželec. Choć papraŭdzie horad adzin.
Šaviec, što bačyŭ, jak utvaryŭsia Suśviet
Našy ŭnuki, mahčyma, buduć ličyć zakrytyja miežy niedarečnaściu. U Jeŭrapiejskim sajuzie jany ŭžo stali čysta simvaličnymi.
Upieršyniu ja pryjechaŭ u Hiorlic ciahnikom u pieršy dzień Kalad. Zasialiŭšysia na polskim baku ŭ stary turystyčny pansijanat, paśpiašaŭ da mosta, kab pierasiačy miažu. Tut pra jaje nahadvajuć polskija i niamieckija pamiežnyja słupki na bierahach — taki dekaratyŭny elemient, — a taksama vialikaja i niazhrabnaja bietonnaja pamiežnaja vyška z hedeeraŭskich časoŭ, jakaja ścieraže piešachodny most na polskim bierazie.
Pra miažu nahadvajuć pałasatyja słupki na bierazie i niazhrabnaja hedeeraŭskaja vyška. Fota TAG24.DE
Ale naiŭna było b dumać, što miaža źnikaje, jak tolki źnikajuć pamiežnyja šłahbaumy. Jana tut, jaje i siońnia pierasiakajuć tysiačy razoŭ na dzień palaki, jakija jeduć na pracu na bahaciejšy niamiecki bok, i niemcy, jakija pieššu prahulvajucca na polski bok u tańniejšyja kaviarni i cyrulni.
Adna z hetych kaviarniaŭ mieścicca ŭ domie z voknami na raku, dzie bolšuju častku žyćcia pražyŭ Jakab Biome, adzin z samych viadomych (i składanych) niamieckich mistykaŭ. Z dnia ŭ dzień jon šyŭ boty, i adnojčy da jaho pryjšła mistyčnaja vidzieža pra toje, jak uładkavany ŭvieś Suśviet: z Boham, aniołami, demanami i čałaviekam. Ciaham žyćcia jon pisaŭ traktaty, malavaŭ mudrahielistyja schiemy ź sistemami suśvietaŭ, a pa śmierci adpraviŭsia ŭ apošniaje padarožža praz raku, kab spačyć na starych mohiłkach Śviatoha Mikałaja, dzie i ciapier zachoŭvajecca jaho mahiła.
Nie-hatel «Hrand Budapiešt»
Z voknaŭ šaŭcovaha doma bačnaja apsida hatyčnaha sabora, da jakoha ŭžo ŭ XX stahodździ prybudavali dźvie viežy. Hmach hety, jak i mnohija padobnyja da jaho, uražvaje pustatoju ŭsiaredzinie: Refarmacyja tut była biaźlitasnaj i da ludziej, i da ikon dy statuj. Na chorach panuje vielizarny «Soniečny arhan» — cud baročnaha majsterstva, vyrableny, jak i ŭsie najlepšyja arhany taho času, u Hdańsku. Farmalna sabor — heta hałoŭnaja atrakcyja, ale naš čas stvaryŭ joj niečakanuju alternatyvu.
Nie tolki ludziam, ale i haradam zdarajecca pračynacca znakamitymi. U 2014 hodzie heta zdaryłasia z Hiorlicam: u prakat vyjšła stužka Uesa Andersana «Hatel «Hrand Budapiešt»». Estecki film atrymaŭ čatyry «Oskary», šmat inšych uznaharod — i razam z tym niamała prychilnikaŭ, jakija zachacieli toj samy hatel naviedać.
I tut vyśvietliłasia, što zdymali film u Hiorlicy, što pad hatel byŭ «zahrymiravany» budynak handlovaha doma pačatku XX stahodździa i što ciapier jon staić začynieny. Ale turystaŭ stała tak šmat, što były handlovy dom vyrašyli padramantavać (biudžet rekanstrukcyi — 30 miljonaŭ dołaraŭ) i znoŭ adčynić.
Fota Lostfilm.info
U Hiorlicy zdymali film «Hatel «Hrand Budapiešt». Ciapier heta miesca pałomnictva kulturturystaŭ
Hiorlic uvohule vielmi lubiać kinošniki, jaho navat nazyvajuć «Hiorlivudam». Sprava ŭ tym, što ŭ čas Druhoj suśvietnaj vajny jon nie byŭ razburany, jak mnohija inšyja niamieckija harady.U Hiorlicy zdymalisia «Biassłaŭnyja vyradki» Kviencina Tarancina, «Vakoł śvietu za 80 dzion» z Džeki Čanam, «Čytač» z Kiejt Uinślet, «Knižnaja zładziejka» Brajana Piersivała, «Ludzi-pomniki» Džordža Kłuni.
Muziej nastalhii
Raka Nisa padzialaje nie tolki dziaržavy, ale i staryja histaryčnyja vobłaści: Saksoniju i Sileziju. Pa vynikach XX stahodździa, jakoje nibyta pastaviła kryž na terytaryjalnych sprečkach u Jeŭropie, Silezija dastałasia palakam. Tak što silezskija niemcy vymušanyja byli vyjechać sa Zhaželca — i mnohija asiadali prosta za mostam, u Hiorlicy.
Ciapier tut, u samym centry Staroha horada, raźmiaščajecca Silezski muziej, jaki lepiej było b nazvać Muziejem nastalhii. Ujavicie sabie Nacyjanalny histaryčny muziej dziaržavy, jakoj nie isnuje. Try pavierchi archieałahičnych znachodak, kartaŭ, partretaŭ kniazioŭ, maniet, vidaŭ haradoŭ, pobytavych rečaŭ i fotazdymkaŭ. I amal ni słova pra paślavajenny čas. U hetaj cišyni vyrazna adčuvajecca strach pierad ułasnaj nastalhijaj, jakaja, jak usie pamiatajuć, vielmi lohka pieratvarajecca ŭ razburalny revanšyzm.
Biblijateka ŭ Hiorlicy poŭnicca skarbami: ad siaredniaviečnych manuskryptaŭ da Biblii Francyska Skaryny 1519 hoda. Fota BUDGETTRAVELLER.ORG
Samy ŭschodni horad Hiermanii, Hiorlic jašče i adzin z samych tannych, tamu siudy papularna pierajazdžać žyć na piensiju. Čas tut ciače pavolna i źbierahaje roznyja dzivosy. Naprykład, u paŭnočnaj častcy Staroha horada zachavałasia siaredniaviečnaja Kalvaryja (1480—1504) z kaplicaj Truny Haspodniaj — pamienšanaj kopijaj chrama Truny Haspodniaj u Ijerusalimie. Ijerusalimski pratatyp byŭ istotna pierabudavany ŭ 1555 hodzie, ale dziakujučy hiorlickaj kaplicy možna ŭjavić jaho pieršapačatkovy vyhlad.
91-je dziva
Choć ciahnikom, choć rovaram, choć pieššu — daroha niepaźbiežna pryviadzie ŭ horad pad nazvaju Cytau. Tut žyvie 27 tysiač čałaviek, ale jość univiersitet (samy mały ŭ Hiermanii) i niekalki muziejaŭ.
Samy vialiki pradmiet honaru i skarb horada — heta Vialikaje vielikodnaje pakryvała z Cytau, jakoje zachoŭvajecca ŭ śpiecyjalna dla jaho stvoranym muziei ŭ carkvie Śviatoha Kryža.
I zaraz u našych kaściołach praciahvajecca tradycyja zakryvać vyjavy Chrysta na ałtarach pierad Vialikadniem. Padobnaja tradycyja była i ŭ Siaredniavieččy, kali śpiecyjalnym radnom zakryvali ŭvieś ałtar. Takich pakryvałaŭ u śviecie zastałosia ŭsiaho niekalki, i adno z samych vialikich — 8,2 na 6,8 mietra — i starych — 1472 hod — zachoŭvajecca ŭ Cytau.
Šmat razoŭ za historyju jano mahło prosta źniknuć u pažary ci ad ruki radykalnaha prychilnika Refarmacyi. Apošni raz vyprabavańnie napatkała jaho ŭ 1945 hodzie. Pałatno nieviadoma navošta zabraŭ z saboju sałdat Čyrvonaj armii jak trafiej, a paśla, vyrašyŭšy, što pakunak zaciažki i nie nadta jamu patrebny, kinuŭ jaho ŭ lesie. Ale pakryvału pašancavała — jaho vypadkova znajšoŭ adzin z žycharoŭ niedalokaj vioski, jaki ŭzhadaŭ, jak bačyŭ jaho na ekskursii ŭ školnyja hady. Jon zabraŭ jaho z saboju, prasušyŭ, a paźniej pieradaŭ u muziej.
Pakryvała ŭtrymlivaje 90 vyjaŭ ź biblejskimi historyjami, a hetuju, 91-ju, pra cudoŭnaje ŭratavańnie, dzień pry dni raskazvaje aŭdyjahid kožnamu naviedvalniku.
Haradski muziej Cytau nahadvaje niečym kabiniet dzivosaŭ. Vidać, tut možna znajści što zaŭhodna — ad žanočaha abutku časoŭ baroka da čerapa miascovaha aśvietnika z XVII stahodździa. Adna z samych papularnych častak u haradskich niamieckich muziejach siońnia — heta ekspazicyi pra štodzionnaje žyćcio ŭ časy HDR. Ludziam padabajecca paznavać rečy z ułasnaha dziacinstva, znachodzić ich u muziejnaj ekspazicyi i nanoŭ adkryvać ich kaštoŭnaść.
Špacyr pa dekaracyjach
Dla mnohich turystaŭ Cytau — heta tolki pramiežkavy punkt, kab adsiul pajechać dalej u hory, da jakich tut tolki dziesiać kiłamietraŭ. Najlepšy sposab zrabić heta — skarystacca vuzkakalejnaj čyhunkaj, jakuju adnavili entuzijasty. Maleńki paravoz, jaki pa darozie abkurvaje dymam usiu vakolicu, ciahnie za saboju niekalki vahonaŭ. Jechać možna na adkrytaj płatformie (ale tady daviadziecca krychu nahłytacca dymu), u zvyčajnym vahonie ci ŭ vahonie-bufiecie, dzie možna, hledziačy ŭ akno, vypić usio toje ž «St. M.».
Ciahnik jedzie da stancyi Ojbin, viadomaha kurorta jašče z XIX stahodździa. Słova «kurort» nie aznačaje tut minieralnyja vody ci SPA — tolki vydatnyja prahułačnyja maršruty siarod lasoŭ i leśvicy, pa jakich možna padniacca na vakolnyja skały. Uvieś pasiołak staić pad adnajmiennaj haroju, jakaja vyhladaje jak skalnaje płato, na jakim u XIV—XV stahodździach byli pabudavanyja sistema ŭmacavańniaŭ i hatyčny kaścioł. Ad usiaho hetaha zastalisia vielmi malaŭničyja ruiny, pa jakich možna hulać jak pa łabiryncie skałaŭ, ścien i hatyčnych arak. Tut ža, uviersie, zachavalisia staryja mohiłki i restaran, pabudavany dla turystaŭ u XIX stahodździ.
Turystaŭ z Cytau da Ojbina vozić sapraŭdny paravoz
Ojbin znakamity i tym, što jaho nieadnarazova malavaŭ samy viadomy niamiecki mastak časoŭ ramantyzmu Kaspar David Frydrych. Jahonyja vidarysy kaścielnych ruinaŭ i asabliva arak hatyčnaha akna miascovaha sabora zamaloŭvalisia mienavita tut. Jany mocna paŭpłyvali na vizualnuju kulturu ŭsioj Jeŭropy, a zadadzienyja im vobrazy dahetul adhukajucca ŭ mnohich ilustracyjach knih, muzyčnych albomaŭ i ŭ dekaracyjach filmaŭ.
Z Ojbina tolki hadzina pieššu da češskaj miažy, pałova dnia da češskaha horada Jabłane-ŭ-Padješciedzi. Ale ja viartajusia ŭ Hiorlic. Tudy chočacca viartacca, chaj sabie viartańnie hetym razam i aznačaje kaniec padarožža ŭ Vierchniuju Łužycu. Ale, jak pisaŭ inšy niamiecki ramantyk, «žyćcio — heta tolki doŭhaje viartańnie dadomu».
Letucieńnik. Kaspar David Frydrych. Fota WIKIMEDIA COMMONS
s RB. heta žart, kali što)