Budynak KDB u Minsku. Fota: «Naša Niva»
Anastasija advučyłasia ŭ adnoj sa staličnych VNU, paśla čaho adpracoŭvała raźmierkavańnie ekskursavodkaj u minskim muziei. Dziaŭčyna prajaŭlała aktyŭnuju hramadzianskuju pazicyju: udzielničała ŭ pratesnych Maršach i studenckich akcyjach u 2020-21 hadach, zapisałasia ŭ inicyjatyvu «Kadravy rezierv dla Novaj Biełarusi». A pierad samym pačatkam poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia Rasii va Ukrainu dziaŭčyna ŭstupiła ŭ arhanizacyju «Achova ptušak Baćkaŭščyny», kab siabroŭskim unioskam padtrymać arhanizacyju. Tady źjavilisia čutki, što arhanizacyju źbirajucca likvidavać. Dziaŭčyna da kanca 2023 hoda vučyłasia anłajn u Volnym biełaruskim univiersitecie. Heta joj paźniej «pradjaŭlali» supracoŭniki KDB na dopycie.
Viasnoj 2024 hoda da dziaŭčyny pryjšli supracoŭniki KDB. Na dopycie cikavilisia jaje staŭleńniem da biełaruskaj movy i prapanoŭvali źbirać źviestki pra biełaruskuju dyjasparu za miažoj. Paśla hetaha dziaŭčyna źjechała z krainy.
«Navučacca ŭ «Kadravym reziervie» mnie nie daviałosia. Ale ja była zarehistravanaja ŭ ich na sajcie».
«Jak dumaješ, čamu my da ciabie pryjšli?»
U dzień zatrymańnia, 5 lutaha, Anastasija damoviłasia sustrecca sa svaim chłopcam. Ale za niekalki hadzin da vychadu joj u dźviery pahrukali nieviadomyja.
«Heta byli apranutyja ŭ cyvilnaje dva mužčyny. Adzin ź ich pradjaviŭ paśviedčańnie, ale vielmi chutka jaho prybraŭ, i ja nie paśpieła ničoha pračytać. Jany adrazu spytali: «Jak dumaješ, čamu my da ciabie pryjšli?». Ja adrazu zrazumieła, što mnoju zacikavilisia śpiecsłužby. Ale na ŭsie pytańni adkazvała, što nie viedaju abo nie pamiataju», — raskazvaje surazmoŭca.
«Kudy schavała ściah?»
Supracoŭniki KDB śćviardžali, što dziaŭčyna zachoŭvaje biełaruski nacyjanalny ściah i vypytvali, dzie jon schavany.
«Ściah u mianie sapraŭdy byŭ. Ja schavała jaho ŭ ladoŭni. Ale im adkazała, što vykinuła jaho jašče ŭ 2020 hodzie. Taksama na ladoŭni visieŭ maleńki hliniany mahnit z nadpisam «Žyvie Biełaruś» i hierbam «Pahonia». Ale jany jaho nadziva nie prykmiecili. U mianie na palicy stajała kniha «Vajennaja simvolika biełarusaŭ» Viktara Lachora. Raniej jana ŭžo była «na ałoŭku» va ŭładaŭ. Ale ŭ knizie čyrvona-zialonaja vokładka, tamu, napeŭna, jany nie źviarnuli na jaje ŭvahu».
Padčas vobšuku supracoŭniki KDB pieryjadyčna pierapytvali surazmoŭcu, ci maje jana zdahadki pra pryčynu ich vizitu. Dziaŭčyna adkazvała admoŭna, i joj zahadali źbiracca na dopyt.
«Siłaviki zapatrabavali addać im usiu maju techniku. U mianie na noŭtbuku była nalepka, jakuju daryli ŭsim, chto ŭstupiŭ u «Achovu ptušak Baćkaŭščyny». Fłešku z pratesnymi fotazdymkami ja zahadzia schavała. Z telefona paśpieła vydalić paštovuju skryniu na Proton, a kali pačała vydalać «partyzanskuju» viersiju telehrama, jany heta zaŭvažyli. Ja nie była ŭpeŭnienaja, što paśpieła ŭsio vydalić, tamu ŭtapiła telefon u imbryku z vadoj».
Dziaŭčynie załamali ruku i prycisnuli tvaram da kanapy. Paśla hetaha dziaŭčynu prymusili pieraapranacca pry siłavikach, bo, jak jany skazali, «da ciabie niama bolš davieru».
Anastasii dazvolili ŭziać z saboj tolki tyja rečy, jakija byli apranutyja na joj, tamu jana apranuła adrazu niekalki par bializny, rychtujučysia da praciahłaha źniavoleńnia.
Malitva, jakuju dziaŭčyna zachoŭvała ŭ čachle telefona, jaki ŭtapiła padčas vobšuku. Fota z asabistaha archivu hieraini
«Pasprabuješ uciačy — prymienim siłu»
Dziaŭčynu vieźli na šerym Hyundai pa centry Minska ŭ budynak KDB, a siłaviki praciahvali zmušać raspavieści, za što jany jaje zatrymali. Za heta abiacali źmienšyć termin. Za sprobu ŭciačy pahražali źbićciom.
«Siłaviki adrazu papiaredzili: «Pasprabuješ uciačy — prymienim siłu». Jany pytali, za kaho ja hałasavała na apošnich prezidenckich vybarach. Ale na toj momant ja była jašče niepaŭnahadovaja, tamu nie mahła hałasavać».
«Nie mahu razmaŭlać — ja ŭ biblijatecy»
Pa darozie siłaviki pytali Anastasiju, jak jana stavicca da supracoŭnikaŭ milicyi, i aburalisia, što ŭsie ich ličać karnikami, kaža surazmoŭca.
U kabiniecie KDB na dźviercach siejfa byŭ nalepleny čyrvona-zialony ściah z papiery, a na paličcy stajała nastolnaja hulnia «Šlachta». Na ścienach visieli dyvany z hierbami KDB i SK.
Tam dziaŭčynu pačali raspytvać pra «Kadravy rezierv dla Novaj Biełarusi» i proźviščy vykładčykaŭ. Padčas rehistracyi na sajcie inicyjatyvy Anastasija nie karystałasia VPN. Jana miarkuje, što praz heta jaje mahli vykryć siłaviki.
«Na ŭsie ich pytańni ja adkazvała maksimalna niejtralna. Skazała, što zarehistravałasia tam, kab atrymać vizu».
Anastasii na telefon uvieś čas telefanavała znajomaja. Siłaviki narešcie dazvolili dziaŭčynie adkazać, ale zahadali nie kazać, dzie jana znachodzicca.
«Ja adkazała, što zaraz nie mahu razmaŭlać, bo ŭ biblijatecy. I paźniej pieratelefanuju».
«Čamu nie aryjentuješsia na Rasiju?»
U 2022 hodzie dziaŭčyna jeździła na navučańnie ŭ Šviecyju. U pašparcie z toj pajezdki ŭ Anastasii zastałasia šenhienskaja viza. Heta pryciahnuła ŭvahu siłavikoŭ.
«Jany pačali raspytvać, navošta ja tudy jeździła, dziela čaho vučyła zamiežnuju movu i čamu nie aryjentujusia na Rasiju, a mienavita na Zachad. Ja skazała im, što mnie prosta cikava vandravać i pabačyć niešta novaje».
Supracoŭniki KDB pačali prapanoŭvać Anastasii supracoŭničać ź imi.
«Jany cikavilisia, jakija ŭ mianie dalejšyja płany na žyćcio. Ja adkazała, što paśla dvuch hadoŭ adpracoŭki płanuju pastupać u mahistraturu. Siłaviki spytali, ci chacieła b ja pasprabavać siabie ŭ čymści inšym. Ja im dała zrazumieć, što mianie heta zusim nie cikavić».
Taksama jany pytali, ci razmaŭlaje dziaŭčyna na polskaj movie i ci maje kartu palaka.
«Kedebešniki kazali, maŭlaŭ, «davaj my tabie zrobim vizu, a ty budzieš jeździć hladzieć śviet i raskazvać nam, jak žyvie biełaruskaja dyjaspara». Ja im adkazała, što paśla vizitu da ich bolš ničoha nie chaču i budu cichieńka pracavać u svaim muziei za 800 rubloŭ».
«Dziakuj vam za mirnaje nieba»
Pieryjadyčna ŭ kabiniet zachodziŭ supracoŭnik u čornaj cišotcy, jaki hraŭ rolu «złoha palicejskaha». Jon kryčaŭ na dziaŭčynu i začytvaŭ jejnyja kamientary za 2020 hod, jakija taja pakidała ŭ rajonnym telehram-čacie Zialonaha Łuha.
«Adzin kamientar ja pakinuła padčas Maršu na Dziady ŭ 2020 hodzie: «Siłaviki pabiehli na horku za 13-ju škołu». A kali zabili Ramana Bandarenku, napisała, što karniki buduć pakaranyja pa zakonie. Kedebešniki spytali mianie, ci ja i ciapier tak miarkuju. Ja im adkazała toje, što jany prykładna chacieli pačuć: «Dziakuj vam za mirnaje nieba nad hałavoju, bo inačaj było b jak va Ukrainie».
Padčas dopytu siłaviki ŭvieś čas vypraŭlali dziaŭčynu: «Na Ukrainie», «Nie vajna, a śpiecapieracyja», «Nie Druhaja suśvietnaja, a Vialikaja Ajčynnaja».
Taksama Anastasiju pytali, jak jana stavicca da vajny va Ukrainie i čamu ŭ jaje ŭ fejsbuku jość siabry, jakija słužać u pałku Kalinoŭskaha.
«Ja im skazała, što mnie prosta padabajucca chłopcy ŭ vajskovaj formie. Kali siłaviki spytali, čamu ŭ mianie tady niama ŭ siabrach rasiejskich vajskoŭcaŭ, ja im adkazała, što tyja siadziać va «Ukantakcie», a ja ŭ fejsbuku».
Apošni fotazdymak, jaki zrabiła Anastasija pierad adjezdam ź Biełarusi. Fota z asabistaha archiva hieraini
«Ni ŭ jakim razie nie raskazvaj «Viaśnie»
Naprykancy dopytu Anastasiju pakinuli sam-nasam z adnym supracoŭnikam, jaki prosta siadzieŭ moŭčki praciahły čas. Dziaŭčyna kaža, što niajomkuju paŭzu stvaryli admysłova, kab psichałahična paŭździejničać na jaje.
«Tady ja pačała raspaviadać kedebešniku roznyja niecikavyja rečy pra muziejnuju spravu i inšaje, što nie maje dačynieńnia da spravy. U vyniku mianie adpuścili».
Pad pahrozaju raspravy dziaŭčynie stroha zahadali nikomu nie raskazvać pra zatrymańnie.
«Jany mnie asobna skazali: «Ni ŭ jakim razie nie raskazvaj «Viaśnie» pra toje, što tut adbyłosia». Sprabavali zapužać, što buduć za mnoju sačyć i pryjazdžać u hości».
Paśla vyzvaleńnia na nastupny dzień Anastasija źjechała ź Biełarusi. Praź dźvie krainy dziaŭčyna dajechała da miažy z Polščaj, dzie paprasiła palityčny prytułak.
Čytajcie taksama:
